Terugblik op de lezing Adriaan van Dis

Zondag 17 september 2017


Meer dan 120 personen genoten enorm van de middag met Adriaan van Dis in Theater De Avenue te Breda, die we samen met Libris boekhandel Buitelaar organiseerden. Dat is de conclusie van zondagmiddag 17e september. Tom Borsten, docent Nederlands aan het Willem II college in Tilburg sprak met hem over zijn jeugd, zijn leven van Parijs naar de Achterhoek en natuurlijk over zijn boeken. Een bijzondere ontmoeting waar Adriaan van Dis een inkijk gaf in zijn leven en de visie daarop.

20170917_142208  20170917_160417  20170917_160346    

Tom begon met een overweging; hoe interview ik Adriaan van Dis. Wat ga ik vragen over de literatuur. Een duidelijk antwoord van Van Dis: “Lees een boek en je verstaat de wereld”. Maar eerst een persoonlijke vraag.

“Hoe gaat het met u?” Adriaan van Dis heeft een depressie achter de rug waar later in het interview uitgebreider over gesproken werd. “Redelijk wel, ik ga niet klagen. Hield mezelf voor: klim uit het moeras.”
Hij houdt zich steeds een belangrijke opdracht voor. Verplaats je in een ander, en je komt jezelf tegen. Deze zgn. verplaatsingskunde is lastig in deze tijd. Er is een andere manier van denken ontstaan maar je kunt historisch correcte feiten niet anders interpreteren. De negerhut van oom Tom is een feit.

“Wat leest u om uzelf een spiegel voor de houden?” is een logische volgende vraag. Van Dis: “ik lees achtergrondmateriaal over wat me nu bezighoudt. Maar ook Blendle. Nederland houdt je scherp. En van feiten kun je fictie maken. Straks ga ik weken naar de Banda-eilanden, daar lees ik nu over. Over de bevolking die in 1621 door JP Coen is uitgemoord, de slavernij daar, de nootmuskaat”.

“Kan literatuur zonder tijd zijn?” “Ja zeker, het is de taak van de schrijver een goed verhaal te schrijven. Ik ben gevormd door een wereld waar ik niet bij hoorde. Mijn vader had een kleur, mijn moeder niet, ik ben rose.  Mijn vader zei altijd: “wie een kuil graaft voor een ander, wordt moe.”

“Heeft u weleens bij een leesclub gezeten? ” “Ja, ik las daar de Divina Commedia, en stelde allerlei stylistische vragen.  Ik heb het niet lang gedaan.” Adriaan van Dis: “Weet u welk boek u moet lezen?”  Alle dagen schuld van Politicologe Mirjam Pool. Zij ging in gesprek met gezinnen die het niet redden. Ze maakte hun dagelijkse zorgen mee, leerde hun familieachtergrond kennen, en zag het geworstel met de instanties en de regels. Dat interesseert me, daar wil ik over praten. Wil ook mensen steunen, ben erg gevoelig voor minderheden. Hierbij gaat hij dieper in op zijn boek Tikkop: Twee mannen die zich ontfermen over een talentvolle verslaafde die zij een nieuwe toekomst willen bieden; over verraad, maar ook over vriendschap en liefde voor een taal en een land.

Wat voor leven leidt u als schrijver, toch vrij burgerlijk?
“Hihi, ja zo vlak als een schrijftafel, de diepte is voor de karakters van je figuren. Ik ben gedisciplineerd, vergelijk het met een ambacht.” Maar is er dan niets romantisch aan schrijver zijn? “Dat doet er helemaal niet toe. Het gaat om de taak die je je hebt gesteld. Een boek schrijven dat makkelijk is te lezen.

Hebt u spijt dat u schrijver bent geworden?
Als kind wilde ik toneelspelen maar mijn idee daarbij sloot geheel niet aan bij de werkelijkheid. Ik wilde het theatraal uitdragen terwijl toneelspelen een veel ingetogener spel is. Mijn conclusie was: doe iets anders.
Verander je als schrijver als je ouder wordt? Ja, zeker je kijkt vel meer naar binnen.

Hoe kijkt u terug op uw boek “Ik kom terug? “In die tijd was ik grimmig vrolijk gestemd. Wilde mijn moeder een stem geven; van de vuist (van mijn vader) een zachtere hand maken. De pijn en verdriet vertellen en magere verhalen groter maken om het allemaal te verwerken, daarmee heb ik me verlost en inzicht in mezelf gekregen.

En dan komt het boek uit; hoe gaat u om met reacties daarop? “Als een boek uitkomt is het niet meer van jou; lezers herkennen zichzelf. Ik lees ook geen recensies, die maken me dan weer verantwoordelijk. Nee, je moet daarom moet je ook altijd zorgen dat je al weer met iets nieuws bezig bent. “
U bent streng voor u zelf! Zeker, dat klopt.
20170917_153840  20170917_153907  20170917_154324  20170917_155307

In de pauze kondigt Adriaan aan kan hij helaas door een vervelende peesontsteking in zijn pols niet kan signeren. Maar hij heeft stempels meegenomen voor elk boek een bijzondere. Er wordt gretig gebruik van gemaakt. Nadat bijna iedereen de kans kreeg (na het gesprek heb ik ook nog tijd voor u hoor, aldus Adriaan), komt na de pauze het nieuwe boek “In het buitengebied” ter sprake.

Adriaan van Dis ligt toe. “ Na het uitkomen van het boek “Ik kom terug” ging ik het toneel op om mezelf te spelen in het stuk dat hiervan was gemaakt. Maar ik werd er somber van. Een donkere periode volgde. Ik las toen Tjechov; het was een antwoord op zijn tijd, geen oordeel. De struikelende vallende mens troostte mij.
En met het boek “In het buitengebied” wilde ik een parel schrijven waarmee ik me kon troosten. Ik ben het en ik ben het niet; je vergroot je hoofdpersoon maar ik woon wel in het buitengebied tussen allerlei mensen en naast een asielzoekerscentrum. Ik wil contact maken maar het lukt me niet; er bestaat een verschil tussen goed willen doen en doen. Het is een spel van gevoel en gevoeligheden.”

Schertsend maar met een serieuze ondertoon merk hij op: “Ik wacht op iemand die een scriptie gaat schrijven over “het schoonmaken” in de boeken van Van Dis. Dat komt overal in mijn boeken terug. Op vakantie is een van de eerste dingen die ik doe “bezemmen” als er al een bezem is; anders koop ik er direct een. Hoop ook nog steeds  dat de firma Driehoek…..hahaha”. De zaal begrijpt direct zijn insignuatie. En leest een gedicht uit het boek voor waarin groene zeep onmiskenbaar een hoofdrol speelt.

Wat deed u eigenlijk besluiten in het buitengebied te gaan wonen?
“Tja, het is een vergissing laat ik dat voorop stellen. Na zeven jaar in een stenen omgeving (Parijs) werd mijn verlangen naar een ruime tuin steeds groter… ik verhuisde en het bracht me een nieuw inzicht, nu. Ik eet nu mijn eigen aardappelen.

De middag mag eindeloos duren, de sfeer vrij vertalend. Maar het werd tijd voor vragen en beschouwingen met het publiek in de zaal.

We kijken terug op een bijzonder geslaagde middag en danken als organisatoren de Avenue voor de fijne locatie, Tom Borsten voor de vragen maar vooral Adriaan van Dis voor zijn openheid.

In het Buitengebied
boek adriaan

In het Buitengebied
 is een roman over alleen wonen. Een schrijver heeft zich gevestigd in een afgelegen vallei - ver van de stad en zijn vrienden. De stilte is tastbaar. In de lente hoort hij de vliesjes van de haagbeuk knappen, maar het sterkst klinkt een tergende binnenstem die de man confronteert met zijn angsten en obsessies. Van Dis toont in deze roman-in-verhalen hoe kwetsbaar eenzaamheid kan zijn en hoe obsessief het verlangen naar de dood. Ook geeft hij in In het Buitengebied een prachtig tijdsbeeld van een veranderend Nederland. Niet altijd even vrolijk, al weet Van Dis het met zijn ironie en zelfspot gelukkig licht te houden. Ja, vrolijk zelfs.
Lees dit fantastische boek In het Buitengebied!